Prawnik Zawiercie – Źródła prawa Unii Europejskiej
Prawnik Zawiercie – Porady prawne Zawiercie – SALVOIURE – www.salvoiure.pl
16 kwietnia 2003 r. podpisano w Atenach Traktat dotyczący przystąpienia dziesięciu państw, w tym Polski, do Unii Europejskiej (Traktat Akcesyjny)[1]. Jego stronami jest 25 państw: 15 dotychczasowych członków UE oraz państwa przystępujące do Unii. W dniach 7 i 8 czerwca 2003 r. przeprowadzono w Polsce referendum, w którym Naród został zapytany – w trybie artykułu 90 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – o zgodę na ratyfikację Traktatu Akcesyjnego. Za ratyfikacją opowiedziała się większość głosujących (77,45%). Zgodnie z wynikiem referendum, Prezydent RP dokonał ratyfikacji Traktatu (wraz z dokumentami towarzyszącymi). Od 1 maja 2004 r. Polska jest członkiem Unii Europejskiej.
Do Traktatu akcesyjnego dołączony jest, stanowiący jego integralną część, „Akt dotyczący warunków przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej”. Podobny charakter ma „Akt Końcowy”.
Na mocy Traktatu akcesyjnego Polska zobowiązała się przejąć całość prawa Unii Europejskiej, w tym tzw. traktaty założycielskie – Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską[2] (TWE) i Traktat o Unii Europejskiej[3] (TUE). Traktaty te są zarazem statutami organizacji międzynarodowych. Z przyjętych zobowiązań wynika obowiązek stosowania prawa wspólnotowego w ramach krajowego porządku prawnego. Obowiązek ten ciąży nie tylko na sądach krajowych, ale też na organach administracji[4].
Na prawo wspólnotowe składa się cały „wspólnotowy zasób prawny” (acquis communautaire), obejmujący zarówno przepisy traktatów (tzw. pierwotne prawo wspólnotowe – pochodzące bezpośrednio od państw członkowskich), przepisy wydawane przez organy Unii (zwane pochodnym lub wtórnym prawem wspólnotowym), jak również dorobek orzeczniczy Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej[5] (z siedzibą w Luksemburgu)[6].
W doktrynie przeprowadza się również inne klasyfikacje źródeł prawa Unii Europejskiej, w zależności od wybranego kryterium. I tak, z punktu widzenia tego, kto jest ich autorem, wyróżnia się źródła tworzone przez państwa członkowskie oraz przez instytucje i organy Unii Europejskiej. Mogą to być przy tym akty wielostronne lub jednostronne. Z punktu widzenia formy wyróżnia się źródła prawa pisanego i niepisanego. Większość źródeł prawa Unii Europejskiej należy do prawa pisanego. Natomiast przykładem prawa niepisanego są zasady ogólne, które zostały wprowadzone do systemu prawnego Unii Europejskiej przez ETS. Charakter prawny norm i sposób ich wiązania przesądza o istnieniu źródeł prawa formalnie wiążących i niewiążących. W tym przypadku również możemy mówić o dominacji pierwszej grupy źródeł prawa. Przykładem aktów niewiążących są zalecenia i opinie[7].
Prawo europejskie ma charakter autonomiczny w stosunku do prawa narodowego poszczególnych państw członkowskich. Akty prawne Unii Europejskiej nie wymagają zatwierdzania przez kraje członkowskie i nie mogą być przez nie uchylane. W dziedzinie źródeł prawa, prawo europejskie nie różni się zasadniczo od systemów źródeł prawa krajowego, chociaż wykazuje swą specyfikę związaną chociażby z ingerencją w prawo wewnętrzne. Przedmiotem niniejszego rozdziału jest przedstawienie charakterystyki podstawowych aktów (kategorii) unijnego prawa pierwotnego i pochodnego[8].
Prawnik Zawiercie – Porady prawne Zawiercie – SALVOIURE – www.salvoiure.pl
[1] Traktat między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzeczpospolitą Polską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką dotyczący przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej podpisany 16 kwietnia 2003 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864); wszedł w życie 1 maja 2004 r.
[2] Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą podpisany w Rzymie 25 marca 1957 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/2); obecnie: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) – zmiana wprowadzona przez Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz. U. z 2009 r., Nr 203, poz. 1569).
[3] Traktat o Unii Europejskiej podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht (Dz. U. z 2004 r., Nr 90, poz. 864/30).
[4] Wyrok NSA z dnia 10 lutego 2010 r. (II FSK 1450/2008).
[5] Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dawniej: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich; ang. Court of Justice of the European Union, franc. Cour de justice de l’Union européenne) – instytucja sądownicza Unii Europejskiej, składająca się z trzech organów sądowniczych: Trybunału Sprawiedliwości, Sądu (dawniej: Sądu I Instancji) oraz Sądu do spraw Służby Publicznej; ze względu na potoczną nazwę instytucji – Europejski Trybunał Sprawiedliwości – w dalszej części prac, w stosunku do tego organu Unii Europejskiej, stosowany będzie skrót: ETS.
[6] J. Tyranowski, Prawo europejskie, Warszawa 2005, s. 36.
[7] J. Maliszewska – Nienartowicz, System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, Toruń 2010, s. 254 – 255.
[8] S. Biernat, Źródła prawa Unii Europejskiej, [w:] Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, Warszawa 2006, s. 192.
