Prawnik Zawiercie – Weksel własny in blanco
Prawnik Zawiercie – Porady prawne Zawiercie – SALVOIURE – www.salvoiure.pl
Instytucję weksla in blanco określa ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe.[1] Weksel in blanco jest to dokument zaopatrzony bądź w sam tylko podpis wystawcy weksla lub akceptanta, bądź także w niektóre inne elementy weksla. Podpis na wekslu in blanco musi być złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Weksel in blanco w praktyce bankowej ma charakter weksla gwarancyjnego. Oznacza to, że jest on składany na zabezpieczenie zachodzącego między wystawcą weksla a bankiem stosunku umownego, np. udzielonego kredytu lub udzielonej pożyczki.[2] Weksel gwarancyjny może być wypełniony tylko wówczas, gdy zajdą okoliczności ustalone w porozumieniu zawartym między wystawcą a bankiem, upoważniające do uzupełnienia weksla. Weksle in blanco mogą zostać złożone przez bezpośredniego dłużnika ale również przez osobę trzecią.[3]
Jako weksel in blanco może być wystawiony zarówno weksel trasowany jak i weksel własny. Na wekslu własnym musi znajdować się co najmniej podpis wystawcy złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Natomiast na wekslu trasowanym musi znajdować się co najmniej podpis trasata również złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. W takim przypadku osoba, której weksel taki wręczono w momencie uzupełniania, podpisuje go jako wystawca, wskazując równocześnie siebie samego jako remitenta.[4] Może zajść również jednak sytuacja, iż na wekslu trasowanym in blanco będzie znajdował się zarówno podpis trasata jak i wystawcy, np. przy udzielaniu kredytów leasingodawcom, gdzie weksel wystawia właśnie leasingodawca a akceptuje go leasingobiorca.[5]
Weksel niezupełny oprócz podpisu wystawcy lub akceptu trasata może zawierać również inne ustawowe elementy weksla lub nawet klauzule wekslowe. Tak więc wystawca może umieścić na wekslu:[6]
1) bezwarunkowe przyrzeczenie lub polecenie zapłaty,
2) miejsce i datę wystawienia weksla,
3) remitenta,
4) miejsce płatności.
Ponieważ weksle in blanco wręczane są z reguły jako zabezpieczenie zapłaty należności, których często ani wysokość ani dokładny termin płatności nie są znane, nie zawierają więc one oznaczenia kwoty weksla oraz terminu jej płatności, chyba że jest to termin płatności ,,za okazaniem” lub „w pewien czas po okazaniu”. Oprócz ustawowych elementów na wekslu in blanco mogą znaleźć się również klauzule wekslowe, np.:[7]
1) klauzula „bez protestu”, która będzie przydatna gdy weksel zostanie indosowany; powinna ona być umieszczona na wekslu trasowanym zawierającym podpis wystawcy, bowiem ułatwia ona dochodzenie od niego roszczeń,
2) oznaczenie domicyliata, którym może być bank prowadzący rachunek wystawcy weksla własnego lub akceptanta,
3) klauzula zakazująca indosowania weksla,
4) klauzula oznaczająca dłuższy niż rok termin przedstawienia do zapłaty weksla płatnego w pewien czas po okazaniu lub za okazaniem,
5) klauzula waluty, określająca podstawę wystawienia weksla w postaci numeru umowy pożyczki, umowy kredytowej, umowy najmu, umowy ajencyjnej itp.
Łącznie z wekslem in blanco składana jest zazwyczaj deklaracja wekslowa. Stwierdza ona treść porozumienia pomiędzy osobą zobowiązaną z weksla a bankiem, będącym wierzycielem z tego weksla, co do wypełnienia weksla. Deklaracja powinna zawierać:[8]
1) warunki, od spełnienia których zależy prawo wypełnienia weksla,
2) określenie kwoty, na którą weksel może być wypełniony; kwota ta może być określona poprzez wskazanie konkretnej sumy na jaką weksel może być uzupełniony lub poprzez opisowe określenie jej wysokości, np. ,,do wysokości nie spłaconej pożyczki wraz z odsetkami i innymi należnościami banku”,
3) określenie rodzaju terminu płatności, jakim weksel może być opatrzony; dopuszczalne jest również umieszczenie w treści deklaracji upoważnienia do wpisania na wekslu terminu płatności według uznania posiadacza weksla.
Z deklaracji może wynikać również:
1) upoważnienie dla wierzyciela do wpisania na wekslu wskazanych w deklaracji klauzul wekslowych, takich jak:
- a) „bez protestu” lub „bez kosztów”,
- b) domicyliatu,
- c) waluty,
2) upoważnienie do przedstawienia weksla płatnego za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu w terminie dłuższym niż rok,
3) termin, w ciągu którego posiadacz weksla in blanco może go uzupełnić,
4) czy posiadacz weksla in blanco musi powiadomić wystawcę o uzupełnieniu weksla,
5) upoważnienie do zniszczenia weksla po spłacie zobowiązań, które weksel zabezpieczał.
Deklaracja wekslowa nie jest warunkiem ważności weksla. Art. 10 prawa wekslowego, z którego wynika, iż powinno istnieć porozumienie co do uzupełnienia weksla niezupełnego, nie określa formy tego porozumienia. Należy zatem uznać, iż porozumienie może być zawarte w dowolnej formie. Jeżeli zatem dłużnik wekslowy wydał weksel in blanco bez żadnych wskazówek co do jego wypełnienia, to domniemywa się, że zaufał uczciwości wierzyciela i bez zastrzeżeń zgadza się na wypełnienie weksla przez tego ostatniego.[9] Z drugiej jednak strony brak pisemnego porozumienia co do uzupełnienia weksla upoważnia prawnego posiadacza weksla do uzupełnienia weksla tylko jego ustawowymi elementami. W takim przypadku nie jest on więc uprawniony do wpisania na wekslu klauzuli wekslowych.
Uzupełnienie weksla in blanco musi nastąpić najpóźniej:
– przed złożeniem weksla do protestu,
– w chwili dochodzenia roszczeń z weksla, gdy na wekslu nie ma indosów i dochodzi się roszczeń od wystawcy weksla własnego lub jego poręczyciela lub weksel jest wekslem trasowanym na zlecenie własne wierzyciela.
Nie wolno uzupełniać weksla datą późniejszą niż rzeczywista data wystawienia, jeżeli:
1) w dniu uzupełniania weksla osoba, która weksel podpisała, nie była uprawniona już albo jeszcze do skutecznego zaciągnięcia zobowiązania wekslowego,
2) po wystawieniu weksla wystawca weksla zmarł; posiadacz weksla może jednak udowodnić, iż weksel był wystawiony wcześniej,
3) po wystawieniu weksla wystawca weksla zmienił nazwisko lub firmę,
4) przy wypełnianiu nastąpiła pomyłka co do daty, ale weksel został indosowany.
Jeżeli w deklaracji wekslowej nie poczyniono ustaleń dotyczących daty płatności weksla, jak również data ta nie została na wekslu wypełniona przez wystawcę, weksel uważany jest za płatny za okazaniem. Musi on być przedstawiony do zapłaty w ciągu roku od dnia wystawienia. Wystawca może oznaczyć termin dłuższy lub krótszy. Jeżeli ustalono w umowie konkretną datę płatności lub uczyniono zastrzeżenie, że „data płatności weksla nie może być późniejsza niż…”, posiadacz weksla nie może wypełnić weksla datą późniejszą niż zastrzeżono. Posiadacz weksla jest zobowiązany do wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą zawartemu porozumieniu.
Jeżeli weksel ,,in blanco” wręczony przez wystawcę sporządzony jest na blankiecie wekslowym zawierającym już opłatę skarbową nie oznacza, iż weksel nie może być wypełniony na kwotę wyższą niż to wynika z wysokości opłaty skarbowej. Dopuszczalne jest wypełnienie weksla przez wierzyciela na kwotę przekraczającą sumę wynikającą z blankietu wekslowego, jeżeli upoważni go do tego dłużnik wekslowy. Jednakże wierzyciel wypełniając weksel na sumę przekraczającą wartość blankietu wekslowego wybraną przez wierzyciela i dłużnika musi udowodnić, że przekroczenie sumy wskazanej przez opłatę skarbową nastąpiło za zgodą dłużnika. Zatem należy uznać, iż jeżeli dłużnik nie wyraził zgody na uzupełnienie weksla na sumę przekraczająca wysokość blankietu, posiadacz weksla może uzupełnić weksel tylko do takiej kwoty jaką wskazuje opłata skarbowa.[10]
Jeżeli nic innego nie wynika z porozumienia zawartego między wystawcą a posiadaczem weksla in blanco, posiadacz takiego weksla ma prawo uzupełnić go jedynie o ustawowe elementy weksla. W szczególności bez zgody wystawcy nie mogą być wpisane na wekslu klauzule wekslowe, np. ,,bez protestu”, „domicyliat” i inne.[11] Można uznać, że posiadacz weksla ma prawo umieścić na wekslu domicyliat, jeżeli wystawca weksla ma zwyczaj stałego domicylowania weksli, np. w banku, w którym posiada rachunek.
Prawnik Zawiercie – Porady prawne Zawiercie – SALVOIURE – www.salvoiure.pl
[1] Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (Dz. U. z 1936 r., Nr 37, poz. 282).
[2] A. Kidyba, Prawo handlowe, Warszawa 2012, s. 692.
[3] I. Heropolitańska, Weksel w obrocie gospodarczym, Lublin 1999, s. 107.
[4] A. Kidyba, Prawo handlowe…, op. cit., s. 693.
[5] Tamże.
[6] I. Heropolitańska, Prawo wekslowe. Komentarz, Warszawa 2011, s. 293.
[7] Tamże.
[8] Tamże, s. 294.
[9] Wyrok SN z 28 maja 1998 r., III CKN 531/97, Prawo Gospodarcze z 1999 r, nr 2, str. 11.
[10] I. Heropolitańska, Weksel w obrocie…, op. cit., s. 110.
[11] I. Heropolitańska, Prawo wekslowe…, op. cit., s. 295.
